Açığını Kapatmak Ne Anlama Gelir? Kör Noktaları Boyamak mı, Strateji Kurmak mı?
“Şu açığını kapat.” Duyduğunuz anda bir savunma refleksi tetiklenmiyor mu? Bu ifade, kişisel gelişimden kurumsal performansa kadar her yerde dolaşan, ama çoğu zaman yanlış teşhis koyan bir reçete. Cesurca söylüyorum: Açık kapatmak fetişi, bizi ortalamaya zorlayıp güçlü yanlarımızı köreltiyor. Eksikleri boyayıp geçiyoruz; sistemik sorunları, rol-tasarım hatalarını ve adaletsizlikleri ise sağlam bırakıyoruz. Gerçek soru şu: Kapatmak mı, yeniden tasarlamak mı?
Kavramın Çerçevesi: “Eksik” mi, “Farklılık” mı?
“Açık”, çoğu zaman evrensel bir standarda göre tanımlanır. Oysa standart, bağlama göre değişir. Bir ürün yöneticisinin “açığı” sanılan teknik bilgisizlik, aslında işin doğası gereği uzman geliştiricilere devredilmesi gereken bir görev olabilir. Eğitimde “açığı kapatmak” diye dayatılan takviye, çocuğun merakını törpüleyip onu kalıba sığdırır. İşte kritik ayrım: Eksik, performansı kritikte kıran bir zayıflık mı; yoksa farklı bir güçlü yönün doğal bedeli mi?
Gerçek Bir An: Selin’in İkilemi
Selin, veri analisti. Sunum yapma “açığını” kapatmak için aylarca atölye kovaladı. Sonuç? Orta halli bir konuşmacı; ama artık veri modelleme uzmanlığını derinleştirmeye zamanı yok. Takım ise sahnede idare eden bir Selin’e ve daha az hatasız modele sahip. Açık kapandı, değer düştü. Sorun Selin’de değil; rol tasarımında ve öncelik matrisinde.
Kurumsal Gerçekler: Açık Kapatma Ekonomisi ve Orta Hallilik Tuzağı
Şirketler, eğitim bütçelerini “gap-closing” programlarına gömüyor. Niyet iyi; sonuç çoğu zaman gri: herkes her şeyden biraz biliyor, kimse hiçbir şeyde çok iyi değil. Bu, inovasyonun düşmanı. Çünkü fark yaratan; ortalamayı yukarı çekmekten çok, sivri güçlü yönleri ölçeklemek. Hatta bazen açıklar, güçlü yönlerin yan etkisidir: Yaratıcılık–disiplin gerilimi, hız–doğruluk gerilimi, empati–sert pazarlık gerilimi… Bu gerilimleri sıfırlamak, farkı da sıfırlar.
Ne Zaman Gerçekten “Kapatmak” Şart?
Güvenlik ve etik: Veri sızıntısı riski, yasal uyumsuzluk, güvenlik protokolü eksikliği.
Kritik süreçler: Finansal açık, nakit akışı kırılması, felaket kurtarma planı boşluğu.
Takımın omurgası: İletişim hatası nedeniyle proje çöküyorsa, burası “kapat” bölgesidir.
Bunların dışında ise refleks olarak kapatmak yerine, açığı yönetmek daha akıllıca olabilir.
Açığı Yönetmek, Gücü Ölçeklemek: Pratik Bir Çerçeve
3D Modeli: Dışla – Devret – Derinleştir
Dışla (Eliminate): Gerçek değeri olmayan işleri süreçten at. Bir açığı, gereksiz işin kendisini kaldırarak “yok” edebilirsin.
Devret (Delegate): Açığın, başkasının gücü olabilir. Rol tasarımı ve işbirliği, iyi bir eğitimden daha hızlı ROI getirir.
Derinleştir (Deepen): Güçlü yönü 2 kat büyüt. Güç büyüdüğünde, açık aynı kalsa bile toplam değer artar.
Metriği Değiştir: “Zayıflık Başına Maliyet”, “Güç Başına Getiri”
“Kaç eğitim aldık?” değil, “Bu zayıflığı taşımanın maliyeti nedir?” diye ölç. Aynı şekilde “kaç şeyde idare ediyoruz?” değil, “bir güçlü yönü büyütmenin getirisi nedir?” diye sor. Yönetim panosunu bu iki metriğe çevirince, hangi açıkların kapatılıp hangilerinin yönetileceği berraklaşır.
Dil Güçtür: “Açığı Kapatmak” Yerine “Rolü Tasarlamak”
Metaforlar kararları yönlendirir. “Açık kapatma” zihni, kişiyi arızalı bir makine gibi görür. “Rol tasarımı” ise sistemi sorumlu tutar: doğru insan–doğru iş–doğru bağlam. Tasarım diline geçmek, savunmayı değil yaratıcılığı tetikler.
Açığını Kapatmak Ne Anlama Gelir? Tartışmalı Noktalar
Adalet mi, Mükemmellik mi?
Bazıları “açıkların kapatılması”nı fırsat eşitliğiyle ilişkilendirir. Doğru: Temel okuryazarlık, güvenlik, erişilebilirlik gibi yaşam-eksiği alanlarında kapatma şart. Fakat kariyer ve inovasyon kulvarında, herkesi aynı standarda sürmek adil görünse de etkisizdir. Adalet, herkesi aynı yere çekmek değil; farklı güçlü yönlere uygun yollar açmaktır.
Psikolojik Bedel: Sonsuz Onarım Hâli
Sürekli onarım modunda yaşamak, kronik yetersizlik hissi üretir. İnsan öğrenir; ama aynı zamanda seçer. Seçim hakkı, motivasyonun yakıtıdır. Her açığı kapatma baskısı, seçim hakkını elinden alır; merakı ve risk almayı boğar.
Son Söz: Stratejik Açık, Stratejik Güç
“Açığını kapatmak” bazen gereklidir; ama her zaman değil. Asıl ustalık, hangi açığın kapatılacağını, hangisinin yönetileceğini, hangisinin ise güçlü yönün yan etkisi olarak kabul edileceğini ayırt etmektir. Kapatmak yerine yeniden tasarlamayı, düzeltmek yerine ölçeklemeyi deneyin. Mükemmellik değil; uyumlu farklılıkların toplam değeri hedef olsun.
Tartışmayı Açıyorum
Hangi “açığı” yıllardır kapatmaya çalışıp aslında rol tasarımıyla çözebileceğinizi fark ettiniz?
Şirketinizde hangi eğitim, gerçekte süreçten çıkarılması gereken “işi” var ettiği için var?
Bir güçlü yönünüzü 2 kat derinleştirseniz, hangi zayıflığı görmezden gelebilirdiniz?
“Açık kapatma” baskısı, sizde yaratıcılığı mı tetikliyor, yoksa ortalamaya mı çekiyor?
Karar Noktası
Bugün bir açığı kapatmadan önce şu kontrol listesini uygulayın:
1. Bu açık güvenlik/etik/kritik süreç riski mi? (Evetse kapat.)
2. Değilse, dışla–devret–derinleştir seçeneklerini değerlendir.
3. Başarı metriğini “zayıflık başına maliyet” ve “güç başına getiri” olarak yeniden yaz.
Cevaplarınız, bu kavramı birlikte yeniden tanımlayacak.